W dzisiejszych czasach, gdy Krajowa Administracja Skarbowa dysponuje coraz bardziej zaawansowanymi narzędziami analitycznymi, kontrola celno-skarbowa stała się niezwykle skutecznym instrumentem weryfikacji prawidłowości rozliczeń podatkowych. Jako postępowanie charakteryzujące się szczególnie szerokim zakresem uprawnień organów kontrolujących, budzi ona uzasadniony niepokój wśród przedsiębiorców. Wiedza na temat przebiegu, procedur oraz praw i obowiązków stron w trakcie kontroli celno-skarbowej jest kluczowa dla każdego podmiotu gospodarczego.

Przeprowadzenie kontroli celno-skarbowej to złożony proces, który podlega ścisłym regulacjom prawnym. Zarówno kontrolujący, jak i kontrolowani są zobowiązani do przestrzegania określonych procedur, a znajomość tych zasad może znacząco wpłynąć na przebieg i wynik kontroli. Warto pamiętać, że czynności kontrolne nie służą wyłącznie wykrywaniu nieprawidłowości, ale również stanowią element budowania uczciwych relacji między podatnikami a administracją skarbową.

Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie najważniejszych aspektów kontroli celno-skarbowej, wyjaśnienie procedur oraz wskazanie praw i obowiązków stron uczestniczących w tym postępowaniu. Przedstawione zostaną również praktyczne wskazówki dotyczące właściwego przygotowania się do kontroli oraz postępowania w jej trakcie.

Czym jest kontrola celno-skarbowa i jak różni się od kontroli podatkowej?

Kontrola celno-skarbowa to szczególny rodzaj kontroli przeprowadzanej przez organy Krajowej Administracji Skarbowej, która ma znacznie szerszy zakres niż kontrola podatkowa. Jest ona uregulowana w ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Głównym celem kontroli celno-skarbowej jest sprawdzenie, czy kontrolowany podmiot wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego oraz innych regulacji.

W przeciwieństwie do kontroli podatkowej, kontrolę celno-skarbową charakteryzuje brak obowiązku wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Ponadto, organy przeprowadzające kontrolę celno-skarbową posiadają znacznie szersze uprawnienia, w tym możliwość zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli. Kontrola celno-skarbowa może objąć szerszy zakres tematyczny, włączając w to kwestie związane z przywozem i wywozem towarów w obrocie między obszarem celnym Unii.

Należy podkreślić, że wynik kontroli celno-skarbowej ma bardziej wiążący charakter niż wynik kontroli podatkowej, a możliwości kwestionowania jej rezultatów są bardziej ograniczone.

Kto może przeprowadzić kontrolę celno-skarbową?

Kontrolę celno-skarbową przeprowadza naczelnik urzędu celno-skarbowego. Jest on organem właściwym do podejmowania decyzji o wszczęciu i zakresie kontroli. Czynności kontrolne wykonywane są przez funkcjonariuszy lub pracowników urzędu celno-skarbowego na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej, wydanego przez naczelnika urzędu.

Funkcjonariusze wykonujący czynności kontrolne są zobowiązani do okazania legitymacji służbowej oraz doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej. W niektórych przypadkach, określonych w przepisach ustawy, kontrola może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej, a upoważnienie doręcza się w terminie 3 dni od dnia wszczęcia kontroli.

Warto zaznaczyć, że izby administracji skarbowej sprawują nadzór nad działalnością naczelników urzędów celno-skarbowych, co stanowi dodatkową gwarancję prawidłowości procedur kontrolnych.

Jak rozpoczyna się kontrola celno-skarbowa w Polsce?

Wszczęcie kontroli celno-skarbowej następuje z dniem doręczenia kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli oraz okazania legitymacji służbowej. Upoważnienie powinno zawierać m.in. oznaczenie organu, datę i miejsce wystawienia, wskazanie kontrolowanego, zakres kontroli oraz podpis osoby udzielającej upoważnienia.

W przypadkach niecierpiących zwłoki kontrola może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej, a upoważnienie doręcza się bez zbędnej zwłoki. Dotyczy to szczególnie sytuacji związanych z przeciwdziałaniem przestępczości gospodarczej lub gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.

Kontrola celno-skarbowa powinna być przeprowadzana w siedzibie kontrolowanego, w miejscu prowadzenia działalności lub w siedzibie organu. W uzasadnionych przypadkach czynności kontrolne mogą być wykonywane również w innych miejscach, jeżeli jest to niezbędne do dokonania ustaleń stanu faktycznego.

Jaki jest zakres kontroli celno-skarbowej?

Zakres kontroli celno-skarbowej może być niezwykle szeroki i obejmować różnorodne obszary działalności podmiotu. Przedmiotem kontroli może być m.in. przestrzeganie przepisów prawa podatkowego, przestrzeganie przepisów celnych, prawidłowość i terminowość wpłat podatku do budżetu państwa, a także wywiązywanie się z obowiązków w zakresie prowadzenia lub przechowywania ksiąg podatkowych.

Kontrola może również objąć kwestie związane z przywozem i wywozem towarów w obrocie między obszarem celnym Unii Europejskiej a państwami trzecimi, w szczególności pod kątem legalności wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej towarów podlegających ograniczeniom lub zakazom.

W ramach kontroli celno-skarbowej organy mogą również weryfikować przestrzeganie przepisów dotyczących urządzania i prowadzenia gier hazardowych, a także sprawdzać źródła pochodzenia majątku oraz zgodność pomiędzy deklarowanymi przychodami a faktycznym stanem majątkowym kontrolowanego.

Jakie są uprawnienia organów podczas czynności kontrolnych?

Organy kontroli celno-skarbowej posiadają szerokie uprawnienia w zakresie przeprowadzania czynności kontrolnych. Mogą żądać od kontrolowanego udostępnienia dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, dostępu do systemów informatycznych, a także składania wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli. Funkcjonariusze mają również prawo wstępu do lokali mieszkalnych w przypadkach uzasadnionych podejrzeniem naruszenia przepisów.

W ramach kontroli celno-skarbowej organy mogą przeprowadzać oględziny, przesłuchiwać świadków, zabezpieczać dowody, a w uzasadnionych przypadkach nawet przeszukiwać pomieszczenia. Mają również uprawnienie do zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli, jeśli jest to niezbędne dla realizacji celów kontroli.

Warto podkreślić, że wykonywanie tych uprawnień podlega określonym rygorom proceduralnym, a ich przekroczenie może skutkować wadliwością przeprowadzonych czynności kontrolnych i w konsekwencji wpłynąć na ocenę wyniku kontroli.

Jakie obowiązki ma podmiot kontrolowany podczas kontroli podatkowej?

Podmiot kontrolowany ma szereg obowiązków podczas kontroli celno-skarbowej. Przede wszystkim jest zobowiązany do umożliwienia przeprowadzenia czynności kontrolnych, w tym udostępnienia na żądanie funkcjonariuszy dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Kontrolowany powinien również zapewnić warunki do przeprowadzenia kontroli, w tym udostępnić miejsce do wykonywania czynności kontrolnych.

Kontrolowany ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, a także umożliwienia dostępu do swoich systemów informatycznych. W przypadku kontroli kas rejestrujących, podmiot jest zobowiązany do udostępnienia kasy w celu sprawdzenia jej prawidłowego funkcjonowania.

Należy pamiętać, że utrudnianie lub uniemożliwianie przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi, w tym odpowiedzialnością karną skarbową. Dlatego tak ważne jest, aby kontrolowany współpracował z organami kontroli, jednocześnie dbając o swoje prawa.

Co zrobić, gdy kontrola wykazała nieprawidłowości w rozliczeniach podatku?

Jeśli w wyniku kontroli celno-skarbowej zostały stwierdzone nieprawidłowości, kontrolowany ma uprawnienie do skorygowania deklaracji w zakresie objętym kontrolą. Korekta deklaracji może być złożona w terminie 14 dni od dnia doręczenia kontrolowanemu wyniku kontroli. Jest to istotne uprawnienie, które daje podatnikowi możliwość dobrowolnego naprawienia błędów i uniknięcia dalszych negatywnych konsekwencji.

W przypadku złożenia korekty deklaracji, organ kontrolujący uwzględnia ją i wydaje zawiadomienie o uwzględnieniu korekty. Należy jednak pamiętać, że samo złożenie korekty nie zwalnia podatnika z odpowiedzialności za popełnione wcześniej nieprawidłowości, szczególnie jeśli miały one charakter umyślny.

W sytuacji, gdy podatnik nie zdecyduje się na złożenie korekty deklaracji lub gdy korekta nie uwzględnia wszystkich nieprawidłowości, organ może wszcząć postępowanie podatkowe. W takim przypadku warto rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie postępowań podatkowych, pomagając klientom w skutecznej obronie ich interesów przed organami administracji skarbowej.

Jak zakończyć kontrolę celno-skarbową?

Naczelnik urzędu celno-skarbowego kończy kontrolę celno-skarbową poprzez doręczenie kontrolowanemu wyniku kontroli. Wynik kontroli powinien zawierać szczegółowe ustalenia faktyczne, ocenę prawną sprawy oraz wskazanie, czy w badanym zakresie przestrzegane były przepisy prawa podatkowego.

Jeżeli w wyniku kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości, organ wyda wynik kontroli, w którym stwierdzi, że w badanym zakresie nie stwierdzono naruszenia przepisów prawa. Jeśli natomiast wykryto nieprawidłowości, kontrolowany ma prawo do złożenia korekty deklaracji w terminie 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli.

Po upływie terminu do złożenia korekty deklaracji, organ może przekształcić kontrolę celno-skarbową w postępowanie podatkowe, o czym informuje kontrolowanego. W takiej sytuacji kontrolowany traci możliwość złożenia korekty deklaracji.

Czy można zakwestionować wynik kontroli podatkowej?

Możliwości zakwestionowania wyniku kontroli celno-skarbowej są ograniczone w porównaniu do kontroli podatkowej. Sam wynik kontroli nie jest decyzją administracyjną i nie przysługuje na niego zażalenie ani skarga do sądu administracyjnego. Jednak kontrolowany może bronić swoich praw na dalszych etapach postępowania.

Jeżeli na podstawie wyniku kontroli zostanie wszczęte postępowanie podatkowe, kontrolowany będzie miał prawo do kwestionowania ustaleń kontroli w toku tego postępowania. Od decyzji wydanej w postępowaniu podatkowym przysługuje odwołanie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Warto również pamiętać, że w trakcie samej kontroli celno-skarbowej kontrolowany ma prawo składać zastrzeżenia do protokołów z przeprowadzonych czynności, co może mieć istotne znaczenie dla późniejszego kwestionowania ustaleń kontroli.

Jak przygotować się do kontroli celno-skarbowej?

Odpowiednie przygotowanie do kontroli celno-skarbowej może znacząco wpłynąć na jej przebieg i wynik. Przede wszystkim warto prowadzić rzetelną i transparentną dokumentację podatkową oraz dbać o terminowe składanie deklaracji i regulowanie zobowiązań podatkowych. Regularne wewnętrzne audyty podatkowe mogą pomóc w identyfikacji potencjalnych ryzyk i ich eliminacji, zanim zostaną one wykryte podczas kontroli.

W przypadku otrzymania upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej, należy dokładnie przeanalizować jego zakres i przygotować wszystkie dokumenty, które mogą być przedmiotem kontroli. Warto również rozważyć skorzystanie z pomocy profesjonalnego doradcy podatkowego lub radcy prawnego, który pomoże w przygotowaniu do kontroli i będzie reprezentował interesy kontrolowanego podczas jej trwania.

Istotne jest również przeszkolenie pracowników w zakresie ich praw i obowiązków podczas kontroli, aby mogli oni odpowiednio współpracować z funkcjonariuszami, jednocześnie nie narażając interesów firmy.

Jakie sankcje grożą za utrudnianie kontroli celno-skarbowej?

Utrudnianie lub uniemożliwianie przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej może skutkować poważnymi sankcjami. Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego skarbowego, takie działania mogą być zakwalifikowane jako przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Kary za te czyny obejmują grzywnę, karę ograniczenia wolności, a w skrajnych przypadkach nawet karę pozbawienia wolności.

Ponadto, utrudnianie kontroli może prowadzić do zastosowania wobec kontrolowanego środków dyscyplinujących, takich jak kary porządkowe. Organ kontrolujący może również, w przypadku istotnych utrudnień, przeprowadzić kontrolę w oparciu o posiadane informacje, co może być niekorzystne dla kontrolowanego.

Warto pamiętać, że współpraca z organami kontroli, przy jednoczesnym dbaniu o swoje prawa, jest zwykle najlepszą strategią postępowania podczas kontroli celno-skarbowej. Profesjonalna pomoc prawna może być w tym kontekście nieoceniona, pomagając w zachowaniu równowagi między obowiązkiem współpracy a ochroną własnych interesów.

Jak administracja skarbowa zwalcza oszustwa podatkowe przy pomocy kontroli celno-skarbowej?

Kontrola celno-skarbowa jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi, jakimi dysponuje administracja skarbowa w walce z oszustwami podatkowymi. Organy Krajowej Administracji Skarbowej wykorzystują zaawansowane metody analityczne do typowania podmiotów do kontroli, koncentrując się na obszarach wysokiego ryzyka.

Szczególną uwagę zwraca się na branże podatkowo wrażliwe, takie jak handel paliwami, elektronika czy metale szlachetne, gdzie ryzyko nadużyć podatkowych jest szczególnie wysokie. Organy administracji skarbowej aktywnie zwalczają również proceder wyłudzania zwrotu podatku VAT, w tym tzw. karuzele podatkowe.

W ramach kontroli celno-skarbowej organy mają możliwość współpracy międzynarodowej, co jest kluczowe w zwalczaniu transgranicznych oszustw podatkowych. Kontrole często obejmują również kwestie związane z przywozem i wywozem towarów w obrocie między obszarem celnym Unii a państwami trzecimi, co pozwala zwalczać przemyt oraz nielegalny obrót towarami podlegającymi ograniczeniom lub zakazom.

Autor: Piotr Kubala – radca prawny z wieloletnim doświadczeniem w zakresie przestępczości podatkowej.

Materiał zewnętrzny

Źródło grafiki: elements.envato.com